Αμοργός

Η Αμοργός,  βρίσκεται μεταξύ των νησιών Νάξου και Αστυπαλαίας και στη νοητή ευθεία που ενώνει τον Πειραιά με τα Δωδεκάνησα. Ως προς τα γεωγραφικά της χαρακτηριστικά, το σχήμα της είναι ιδιαίτερα επίμηκες με μήκος περίπου 32 χλμ. Το στενότερο πέρασμά της έχει πλάτος  3 χλμ., το δε πλατύτερο γύρω στα 12 χλμ. περίπου, ενώ το σύνολο των ακτογραμμών της είναι 112 χλμ.

Έχει έκταση 121 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Είναι το 7ο μεγαλύτερο νησί των Κυκλάδων, και το 25ο της Ελλάδας.

Βρίσκεται στο κέντρο του Νοτίου  Αιγαίου Πελάγους και οι ακτές της είναι αμμώδεις και εξαιρετικά όμορφες. Τα απόκρημνα βράχια που σχηματίζονται καταλήγουν στη θάλασσα, χαρίζοντας ένα θέαμα μοναδικό. Η καθαρότητα των ακτών της και το βαθύ γαλάζιο της θάλασσας μαγεύουν. Ιδιαίτερα τυχεροί δε, θα πρέπει να αισθάνονται οι κάτοχοι σκαφών αναψυχής, οι οποίοι έχουν την δυνατότητα να επισκεφθούν και παρθένες παραλίες που δεν είναι εύκολα προσπελάσιμες από στεριάς.

Τα νερά του Αιγαίου Πελάγους που περιβάλλουν την Αμοργό είναι πολύ βαθιά. Στη Β.Δ. πλευρά του νησιού το βάθος της θάλασσας είναι 317μ. και καταλήγει στα 95 μ. γύρω από τον Κάβο Πράσινο. Στα νότια του νησιού το βάθος είναι 724 μ. ενώ όσο προχωράμε ανατολικά το βάθος μικραίνει και φθάνει τα 256 μ., και γύρω από τον κόλπο της Αιγιάλης το βάθος της θάλασσας είναι 130μ.

Χαρακτηριστικό δε του μεγάλου βάθους της θάλασσας και των απότομων νερών που την περιβάλλουν, είναι η δημιουργία του γνωστού « αντιμάμαλου», στη γλώσσα των νησιωτών. Είναι το φαινόμενο κατά το οποίο το κύμα « σκάει» στη στεριά κι ορμητικά επιστρέφει προς τα μέσα, όπου συναντά αυτά της αντίθετης κατεύθυνσης όταν δηλαδή, συναντιούνται κύματα διαφορετικών κατευθύνσεων και « σκάνε» έχουμε τον « αντιμάμαλο». Ακόμη μια μοναδική εικόνα που η φύση τόσο απλόχειρα χαρίζει στον επισκέπτη του νησιού.

Ο μόνιμος πληθυσμός της Αμοργού είναι 1.630 κάτοικοι, σύμφωνα με την απογραφή του 1991.

Πρωτεύουσα του νησιού είναι η Αμοργός που στην καθομιλουμένη λέγεται και Χώρα. Η Χώρα βρίσκεται στο μέσον περίπου του νησιού και σε απόσταση 5 χιλιομέτρων από το λιμάνι των Καταπόλων, με το οποίο συνδέεται με τακτική συγκοινωνία.

Η Αμοργός έχει 2 λιμάνια. Δυτικά βρίσκεται το κεντρικό Λιμάνι των Καταπόλων, το οποίο απέχει 136 ναυτικά μίλια από τον Πειραιά και 61 ν.μ. από αυτό της Ερμούπολης, της πρωτεύουσας των Κυκλάδων. Βόρεια, συναντά κανείς το λιμάνι της Αιγιάλης, που απέχει 137 ν.μ. από τον Πειραιά και 60 ν.μ.  από την Ερμούπολη.

Και τα δύο λιμάνια συνδέονται με τακτική ακτοπλοϊκή συγκοινωνία ( συχνότερη κατά τους θερινούς μήνες) με το λιμάνι του Πειραιά και της Ραφήνας.

Ιδιαίτερα εντυπωσιακό είναι το ανάγλυφο που παρουσιάζει το νησί. Η Αμοργός είναι ορεινή και απότομη. Τα υψηλότερα βουνά της είναι ο βραχώδης και εξαιρετικά δύσβατος Κρίκελος ή Κρούκελος ύψους 821 μ. στο ΒΑ τμήμα του νησιού  ο Προφήτης Ηλίας  ύψους 698 μ. στο κέντρο και το Άσπρο Βουνό ή Κόρακας  ύψους 630 μ.στα Νότια.

Ο Κρούκελος ήταν το μοναδικό που καλύπτονταν από πυκνότατο δάσος με οξιές, βελανιδιές και πλούσια άγρια βλάστηση, απ’ όπου εξασφαλίζονταν η απαραίτητη ξυλεία για τα ναυπηγεία. Όμως, το 1835 στο βουνό ξέσπασε σφοδρότατη πυρκαγιά που διήρκεσε 20 ημέρες, με αποτέλεσμα το δάσος να καταστραφεί ολοσχερώς.

Το βουνό του Προφήτη Ηλία, είναι λιγότερο απότομο από αυτό του Κρουκέλου, και βαθμιαία, όσο προχωρά προς την θάλασσα καταλήγει απότομα. Στις απόκρημνες πλευρές του είναι οικοδομημένος ο ναός της Παναγίας της Χοζοβιώτισσας. Από την κορυφή του γραφικότατου αυτού όρους και όταν υπάρχει διαύγεια στον ορίζοντα είναι ορατή όχι μόνο ολόκληρη η Αμοργός αλλά και πλήθος από τα νησιά του Αιγαίου Πελάγους που βρίσκονται πλησίον της, όπως Νάξος, Ικαρία, Αστυπάλαια, Ίος και η μακρυνή Κρήτη υπό ιδιαίτερα ευνοϊκές συνθήκες. Τα 23 νησιά και βραχονησίδες που την περιβάλλουν είναι πάντα ορατά.

Το τελευταίο, Άσπρο Βουνό είναι τόσο απόκρημνο και βραχώδες όσο και τα άλλα δύο. Προς τη ΝΑ πλευρά του δε, σχηματίζει το ακρωτήρι Γωνιά.

Όλα τα βουνά της Αμοργού είναι βραχώδη, απόκρημνα και άδενδρα. Λόγω, δε, της υπερβολικής ορμής με την οποία τα νερά της βροχής κατεβαίνου από τα βουνά ( εξαιτίας της απότομης κλίσης τους), σχηματίζονται μεγάλοι και ορμητικοί χείμαρροι μια ακόμη πλευρά άγριας φυσικής ομορφιάς του νησιού.

Αν και το νησί είναι ορεινό, δεν στερείται μικρών, αλλά ιδιαίτερα ευφόρων κοιλάδων. Η μεγαλύτερη κοιλάδα της Αμοργού είναι της Κολοφάνας, η οποία βρίσκεται προς το νοτιοδυτικό άκρο του νησιού και συνδέεται με άλλες δύο μικρότερες. Αυτήν του Κάτω Κάμπου και της Καλοταρίτισσας. Στην Αμοργό υπάρχουν και άλλες δύο κοιλάδες, η μία απλώνεται γύρω από το λιμάνι των Καταπόλων και είναι στο κέντρο του νησιού και η άλλη βρίσκεται στα Βορειοανατολικά των Καταπόλων, γύρω από τον όρμο της Αιγιάλης.

Λόγω της μορφολογίας αυτής, στο νησί σχηματίζονται πολλοί όρμοι και φυσικοί κόλποι. Επίσης, υπάρχουν και φυσικές πηγές, από τις οποίες η σπουδαιότερη είναι αυτή του Αγ. Γεωργίου του Βαλσαμίτη. Σ’ αυτήν την πηγή, επί τουρκοκρατίας, λέγεται ότι οι ιερείς τελούσαν την υδρομαντεία που πιθανότατα οι ρίζες της βρίσκονται στην αρχαιότητα. Τα περιορισμένα αποθέματα του νησιού σε νερό, λόγω του χαμηλού ύψους των βροχοπτώσεων έχουν ως αποτέλεσμα την χρήση μικρών δεξαμενών (στερνών) από τους κατοίκους για τη συγκέντρωση των βρόχινων υδάτων.

Τα προϊόντα που παράγονται στις πεδιάδες του νησιού είναι το ξακουστό για την ποιότητα και την καθαρότητά του Αμοργινό κρασί καθώς  λάδι, σύκα και δημητριακά. Όλα τους εκλεκτά και νόστιμα. Επίσης, πολύ γνωστή είναι και η φάβα που παράγει ο τόπος. Άλλα προϊόντα του νησιού είναι  τυρί- γάλα καθώς και ψάρια που αλιεύουν οι Αμοργιανοί ψαράδες.

Όσο φτωχή και αν είναι η Αμοργιανή βλάστηση σε πυκνότητα και μέγεθος τόσο πλούσια είναι σε ποικιλία σπάνιων βοτάνων με θεραπευτικές, κυρίως, ιδιότητες.

Γνωστά σ’όλη την Ελλάδα είναι τα χειροποίητα αμοργιανά βαμβακερά και τα κεντήματα, που οι γυναίκες του νησιού κατασκευάζουν με ιδιαίτερη φιλοκαλία και επιδεξιότητα.

Κύρια επαγγελματική απασχόληση των Αμοργιανών είναι η αλιεία, τα ναυτιλιακά επαγγέλματα και η κτηνοτροφία. Τα τελευταία χρόνια δε, ολοένα και μεγαλύτερος αριθμός κατοίκων ασχολείται με τα τουριστικά επαγγέλματα, καθώς το νησί περνά περίοδο τουριστικής άνθησης.

Οι βραχονησίδες Γραμβούσα και Αντικέρια είναι αμοργιανοί βοσκότοποι όπως επίσης η Νικουριά, και η Άνυδρος (ή Αμοργοπούλα).

Η Αμοργός, το νησί που απλώνεται κάτω από τον μαγευτικό και γαλήνιο αιγαιοπελαγίτικο ουρανό,, έχει κλίμα εύκρατο μεσογειακό και ευχάριστο. Στο νησί το ξηρό καλοκαίρι διαρκεί έως και 8 μήνες κατά τη διάρκεια του οποίου η δροσιά έρχεται από τα μελτέμια που φυσούν στο Αιγαίο. Ο χειμώνας είναι ήπιος και συνοδεύεται από ισχυρούς ανέμους.

Η γεωλογική ιστορία της Αμοργού είναι ιδιαίτερα ιδιόμορφη και αποκλίνει από εκείνη των υπολοίπων Κυκλάδων.  Τα αρχαιότερα πετρώματα του νησιού είναι οι σχιστόλιθοι, που η μακρά περίοδος του σχηματισμού τους άρχισε πριν από 230 εκατ. χρόνια, ενώ οι ασβεστόλιθοι, το άλλο πέτρωμα που συναντάμε είναι νεώτεροι ( 220 εκατ. χρόνια πίσω). Τα δύο αυτά είδη πετρωμάτων καλύπτουν τη μεγαλύτερη επιφάνεια του νησιού.

Αναλυτικότερα, μπορούμε να πούμε ότι η εξάπλωση των πετρωμάτων κατά μήκος του νησιού είναι τέτοια ώστε να το διαιρεί σε τρία ευδιάκριτα τμήματα. Το πρώτο, ξεκινά από τη Χώρα και καταλήγει στο ΒΑ άκρο του νησιού, το δεύτερο, το κεντρικό, περιλαμβάνει τη Χώρα την πρωτεύουσα του νησιού και φτάνει έως το σημερινό Καστρί, και το τρίτο περιλαμβάνει το ΝΔ άκρο της Αμοργού. Από τα τρία αυτά τμήματα το πρώτο είναι ελαφρώς μεγαλύτερο από τα άλλα δύο και το κύριο μέρος του αποτελείται από ασβεστολιθικά πετρώματα, το κεντρικό από σχιστόλιθους ψαμμίτες και από λίγους ασβεστόλιθους και το τρίτο από ασβεστόλιθους κυρίως με μικρές αναμείξεις σχιστολιθικών ψαμμιτών. Η διάταξη των πετρωμάτων είναι κεκλιμένη κι απότομη, με διεύθυνση από ΒΑ προς τα ΝΔ.

Κατά τα παλαιά χρόνια, η Αμοργός αποτελούσε τμήμα της Ηπειρωτικής Ελλάδος. Η σημερινή μορφή της Αμοργού οριστικοποιήθηκε πριν από 700.000 περίπου χρόνια, όταν χερσαία κομμάτια βυθίστηκαν κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, μετά από ισχυρούς σεισμούς. Ό,τι απέμεινε από την ξηρά σχημάτισε τον νησιωτικό όγκο της Αμοργού, εξέλιξη που παρατηρήθηκε και στην υπόλοιπη νησιωτική Ελλάδα.

Λόγω δε της ιδιαίτερης μορφολογίας και του δύσβατου της περιοχής πολλά μέρη του νησιού παρέμειναν απομονωμένα για πολλά χρόνια. Η ανάπτυξή τους, όμως, τα τελευταία χρόνια- που οι ιθύνοντες αποφάσισαν να βοηθήσουν το νησί- γίνεται γοργά και με έντονους ρυθμούς, χωρίς όμως να επεμβαίνει βίαια και καταστροφικά στην ομορφιά του φυσικού και παρθένου τοπίου της Αμοργού!

Σήμερα, η Αμοργός μοναδική για την ομορφιά της και περήφανη για την ιστορία της, στέκει επιβλητική στο κέντρο του πελάγους. Λούζει τις ακτές της στο βαθύ μπλε της θάλασσας, δίνει ζωή στα σπαρτά της απολαμβάνοντας τον ζωοφόρο ήλιο του Αιγαίου και αναπνέει από τον γαλάζιο ουρανό που την σκεπάζει! Σήμερα, η Αμοργός μας καλεί κοντά της για να γευτούμε τις ομορφιές της και για να γεμίσουμε ζωή!

Άη μου Γιώργη του Νησιού,
Σταυρέ μ’ απ’ την Ντονούσα,
Κι Αγία μου Παρασκευή
Που ’σαι στα Παραδείσα.
Όλοι βοηθάτε τα παιδιά
Που λείπουνε στην ξενιτιά.
( Αμοργιανή μαντινάδα )